Çimento Nedir ?
Çimento, ana hammaddeleri kalkerle kil olan ve mineral parçalarını (kum, çakıl, tuğla, briket ..vs.) yapıştırmada kullanılan bir malzemedir. Çimentonun bu
yapıştırma özelliğini yerine getirebilmesi için mutlaka suya ihtiyaç vardır.
Çimento, su ile reaksiyona girerek sertleşen bir bağlayıcıdır. Kırılmış kalker,
kil ve gerekiyorsa demir cevheri ve / veya kum katılarak öğütülüp toz haline
getirilir. Bu malzeme 1.400-1.500°C'de döner fırınlarda pişirilir. Meydana gelen
ürüne "klinker" denir.
Daha sonra klinkere bir miktar alçı taşı eklenip (%4-5 oranında) çok ince toz
halinde öğütülerek Portland Çimentosu elde edilir. Katkılı çimento üretiminde;
klinker ve alçı taşı dışında, çimento tipine göre tek veya birkaçı bir arada
olmak üzere tras, yüksek fırın cürufu, uçucu kül, silis dumanı vb. katılır.
Çimento birçok beton karışımında hacimce en küçük yeri işgal eden bileşendir;
ancak beton bileşenleri içinde en önemlisidir.En çok kullanılan çimento tipleri
Portland Kompoze Çimento, Katkılı Çimento, Cüruflu Çimento ve Sülfata Dayanıklı
Çimento'dur, bunun dışında özel amaçlar için Beyaz Portland Çimentosu ve diğer
bazı tip çimentolar kullanılmaktadır.
Çimento Çeşitleri
Çimento belirli standardlara dayanılarak üretilmektedir. Avrupa ülkelerinin
çoğunluğu için geçerli olacak çimento standrdlarının hazırlanmasına 1973 yılında
Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin teknik komitesi TC 51 ile başlanmıştır.
Çeşitli Avrupa ülkelerinde çok sayıda çimento türünün yerel standardlara uygun
olarak kullanılmakta olduğunu dikkate alan komite, genel çimentolar için
hazırladığı EN 197-1 de çok sayıda çimento türüne yer vermiştir. Doğrudan Türk
standardı olarak kabul edilen bu Avrupa standardı da genel amaçlı Türk
çimentolarının yerini almıştır.
Yeni genel çimentolar TS EN 197-1’de “CEM Çimentosu” olarak adlandırılır.
Buna göre;
CEM Çimentosu: Hidrolik sertleşmesi öncelikle kalsiyum
silikatların hidratasyonu sonucu meydana gelen ve içindeki reaktif CaO ve
reakstif SiO2 toplamının kütlece en az %50 olması gereken çimentodur. Bileşimi
portland çimentosu klinkeri, kalsiyum sülfat ve çeşitli mineral katkılardır.
Standarda göre CEM Çimentoları, 27 alt çeşidi kapsayan 5 ana tiptir.
CEM I: Bu grupta klinkerin sadece kalsiyum sülfat ve minör
bileşen olarak ağırlıkça en fazla % 0-5 arası mineral katkı ile öğütülmesi
sonucunda Portland Çimentosu elde edilir.
CEM II: Bu grupta mineral katkı miktarı % 6-35 arasındadır.
Katkı türüne bağlı olarak bu gruptaki çimentolar Portland Cüruflu, Portland
Puzolanlı gibi isimler de almaktadır.
CEM III: Bu grupta Yüksek Fırın Cüruflu Çimentolar bulunur.
Katkı miktarı % 36-95 arasındadır.
CEM IV: Bu grupta Puzolanik Çimentolar yer alır. Bunlarda cüruf
veya kalkar katkı maddesi olarak kullanılmaz. Katkı madde oranı puzolan ve uçucu
kül katkıları ile birlite %11-55 arasında değişmektedir.
CEM V: Bu grupta Kompoze Çimentolar bulunur. Bunlara hem cüruf
(%18-50) ve hem de puzolan ve uçucu kül (%18- 50) miktarı belirlenen sınırlar
içerisinde değiştirilerek birlikte katılır, miktarları klinker oranı %20- 64
arasında kalacak şekilde ayarlanır.
Bunların haricinde gerek klinker üretimi sırasında, gerekse sonradan ilave
edilen mineral katkılar sayesinde özel kullanım amaçlı olarak üretilmiş, TS EN
197-1 standardının kapsadığı 5 çeşit daha çimento bulunmaktadır. Bunlar:
Sülfatlara Dayanıklı Çimentolar: Trakalsiyum alüminat miktası
sınırlanmış (max %5) olarak üretilen klinkerin kalsiyum sülfat ile birlikte
öğütülmesi ile elde edilir.
Beyaz Portland Çimentosu: Özel nitelikli kil ile kireçtaşının
birlikte pişirilmesiyle elde edilen beyaza yakın klinkerin bir miktar kalsiyum
sülfat ile birlikte öğütülmesiyle elde edilir.
Harç Çimentosu: Dayanım gelişmesi için gerekli Portland
Çimentosu Klinkeri içeren ince öğütülmüş hidrolik bağlayıcırı. İlave bileşene
ihtiyaç duyulmadan sadece kum ve su karıştırılarak duvar, sıva ve kaplama
işlerinde kullanıma uygun harç yapımını sağlar.
Yüksek Fırın Cürufu Katkılı, Düşük Erken Dayanımlı Çimentolar:
Sınırlandırılmış hidratasyon ısısına sahip, yüksek fırın cürufu katkılı ve erken
dayanımı düşük olan çimentodur.
Çok Düşük Hidratasyon Isılı Özel Çimentolar: Su ile
karıştırıldığında hidratasyon reaksiyonları ve prosesler nedeniyle priz alan ve
sertleşen bir hamur oluşturan, sertleşme sonrası suyun altında bile dayanımı ve
kararlılığını koruyan ve geliştiren, genel çimentoların hidratasyon
reaksiyonlarına sahip bir çimentodur.